Manzuraning yuragi baribir tinchlik bermasdi. Xayoliga turli-tuman bo'lar-bo'lmas o'ylar o'rlay boshladi.
«Nahotki, shu yo'lni tanlab adashgan bo'lsam? — o'ylardi u Murodning keng hovlisiga did bilan marmar yotqizib chiqilgan yo'lakcha orqali kirib borarkan. — Bu kishi zo'rlab qolsa nima bo'ladi? Anavi Husaniyam yeb qo'yguday termildi-ku! Keyin nima qilaman? Kimga dardimni aytaman? Pulam bermadi. Shunisidanam shubhalanayotgandim. Demak, hozir opkirvoladi-da, pul berishdan oldin shart qo'yadi. Bizminan yotasan deb turvoladi. Nima qilay? Qochib ketsam-chi? Shartta burilib orqa-ketimga qaramay chopsam-chi? Yo'q, baribir tutvolishadi bular… Bo'sh kelmayman. Qani, teginib ko'rishsin-chi, qo'limga kirgan narsaminan tushiraman…»
Yo'laklar tugab turnaqator uylar boshlangach, eshiklardan biri ochilib to'ladan kelgan, kelishgangina ayol tashqariga chiqdi. Uning ketidan ikki nafar 5-7 yosh oralig'idagi bola chiqib kelib yugurgancha Murodning bag'riga otilishdi. Shundan keyingina Manzuraning miyasiga yopishib olgan shubha-gumon, qo'rquv va vahima buluti baravar tarqadi.
Ha, ayol Murodning hasmi haloli ekan.
Manzurani ham iliq kutib oldi.
Murod Husan ikkovlarini boshqa bir xonaga taklif qildi.
Xotini va bolalari o'z xonalariga yo'l olishdi.

* * *

Ichkari juda go'zal ekan. Devorlar yoqimli rangga bo'yalgani qolib ajoyib suratlar chizilibdi. Xonadagi bir-biridan bo'ydor servantlarga billur, kumush idishlar chiroyli qilib terib chiqilibdi. Polga ham qalindan-qalin gilam to'shashibdi.
Manzura xonaga bir muddat havas bilan tikilib qoldi. Bu orada uy bekasi xontaxtaga dasturxon tuzab, chiroyli choynakda choy qo'yib ketdi.
— Ha-a, Manzura, — Murod uning xayolini bo'ldi. — Xona yoqdimi senga?
— Juda go'zal ekan, — dedi hiyla bosh egib Manzura. — Ajoyib!
— Senam xudo xohlasa bir kun keladiki, bundanam zo'r uylar qurasan. Ishon, albatta qurasan!..
— Murod aka, meni oborib tashlasalaring yaxshi bo'lardi, — dedi xavotir aralash Manzura beixtiyor betoqatlanib. — Vaqt ham allamahal bo'p ketdi.
— Borasan uyingga, ana, Husan tashlab qo'yadi… Ha, senga yana bir yangilikni aytmoqchiydim. Qara, xayol bo'linibdi. Birinchisi, bu mening uyim. O'zingam sezgandirsan. Boyagi ayol kennoying Surmaxon. Ikki toychoq mening bolalarim. Bo'sh vaqtingda kelib kennoying bilan gaplashib o'tirsangam yomon bo'lmaydi.
— Rahmat, — dedi Manzura asabiy lab tishlab. — Kelarman…
— Keyingi yangilik shuki, — davom etdi Murod Husanga ko'z qisib qo'yib. — Biz san'atkorlar to'ydan keyin albatta menikiga kelamiz. Vaqt allamahalligiga qarab o'tirilmaydi. Shu yerda bir piyola choy ustida boyagiday yig'ilgan pullar arra qilinadi. Qoidamiz shunaqa. Shuning uchun keyingi gal qo'rqib, vahimaga tushib o'tirmagin demoqchiman. Ha-a, mabodo to'y biz tomonlardan uzoqda bo'lsa, iloj yo'q, o'sha atrofdan tanishroq odamning uyida «Qism» qilishga to'g'ri keladi. Biroq bunaqasi kam bo'ladi.
— «Qism» dedingizmi? — so'radi Manzura qiziqsinib. — Nima degani u?
— «Qism» deganda xuddi shu bugungiday pul bo'lishishbo'lishish tushuniladi. Aytgandim-ku, biz san'atkorlarda shunaqa atamalar ko'p. Yo'l-yo'lakay tushunib olaverasan. Qani, o'rtoqlar, choyga qaranglar!..
Shu ko'yi oradan bir soatcha vaqt o'tdi. Murodning o'zi shaxsan tor ichidagi, doyra g'ilofi, katta qora sumka, qiyiqqa tugilgan pullarning hammasini gilam ustiga sochdi. Qolganlar tartib bilan, yirigini yirikka, maydasini maydaga qilib pullarni taxlashda yordamlashishdi. Keyin esa yana Murodning o'zi Husanga, Manzuraga, o'ziga deganday… Pullarin taqsimlab chiqdi. Manzura qo'liga shuncha pul tushganini ko'rgani hamono sevinchdanmi, xavotirdanmi, naq yorilay derdi. Halitdan bu pullarni qaerga qo'yishni, qanday sarflashni bilmay halak edi.
— Pullarning, — dedi Murod. — Hammasi berilmaydi. Yarmisini beraman. Qolgan yarmi menikida turadi. Aytgandim-ku, ammang juda olg'ir ayol ekan. Hammasini qo'liga tutqazgan taqdiringdayam minnatdor bo'lmaydi. Ko'proq so'ray boshlaydi. Axir, bu adolatdan emas-da! Mehnatni sen qilsang-u, huzurini ammang ko'radimi? Bekorning beshtasini aytibdi. Qo'rqma, men servantning bir chetiga tashlab qo'yaveraman pullaringni. Sal yo'lingni to'g'rilab olganingdan keyin olib ishlataverasan. Ma'qulmi?
Manzura mamnun bosh irg'adi.
— Unda fotiha qilaylik, — deya ikki qo'lini yuqoriga ko'tardi Murod. Qolganlar ham qo'llarini duoga ochishdi. — Iloyim, beraridan qismasin! Fayzini bersin, Ollohu Akbar!.. Endi do'stlar bir narsani aytay. A'zam qovun tushirganini ko'rdingiz. Insof qilib uniyam ulushini opqo'yganimniyam ko'rdingiz. Mayli-da, umid bilan borgandi. Lekin ertadan boshlab A'zam bilan ishlamaymiz. Xursandbek degan yosh hofiz bola bor. O'shani olib yuramiz to'ylarga. U haqiqiy hofiz. Bozor hofizdan sira qolishmaydi. Jonli aytishni qiyib qo'yadi. Rozimisizlar?
— Albatta rozimiz, — kulib javob berdi Husan usilitelchi. — Xursandning ashulalarini ko'p eshitganman menam. Nolani sindirvoradi o'ziyam. Manzuraxon buyog'idan raqsni sindirib tursalar, Xursandbek nola qip tursa, oshig'imiz olchi-da, aka!..
— Ha, haqsan, — dedi Murod. — Nasib bo'lsa, endi bugungiday gapga qolmaymiz. Xo'-o'sh, hamma gaplar aytildi. Qism tugatildi. Endi… Ertaga dam. Indinga «Tomsuvoq»qa boramiz. Bu atamaning ma'nisini aytgandim-a, Manzura?
— Ha, aytgansiz. O'rtadagi pulnigina olamiz. Zaklad olinmaydi.
— Barakalla. Nima qilaylik? Har zamonda shunaqasiyam bo'p turadi. Indin boradiganimiz qadrdon akaxonlardaniydi. Borasan deb turib olgan. Lekin oshna-og'aynilari bitib ketgan boyvachchalar. «Tim bo'liy» nevarasiga sunnat qilyapti. Katta bazm bo'ladi. Ana shu bazmning fayzini xudo xohlasa biz olamiz. Bo'pti, Husan, Manzura singlimizni darvozasigacha oborib qo'y!
— Xo'p bo'ladi, aka!

* * *

Murodning qishlog'i bilan Manzura yashaydigan mahalla orasi ancha uzoq edi.
U orqa o'rindiqda o'tirgancha jim ketib borardi. Ora-sirada sumkachasini to'ldirib turgan pullarni ushlab-ushlab qo'yar, har gal yuragi hovliqib, ajabtovur holatga tushardi.
«Bitta to'yda shunchadan pul topsa, odam boyib ketishi hech gapmas, o'ylardi o'zicha. — Shuning uchunam Murod aka uyini qasr qip tashlabdi-da! To'g'ri, u bitta bu «sastav»minan yurmaydi-ku! To'rt-beshta guruhi borakan. Albatta boyiydi. Pullarimning yarmisini olib qo'ygani yaxshi bo'ldi. Bo'lmasa, ammam yashshamagur tiyin-tiyinigacha tortib olardi. Zaharni olsin!..»
Bir mahal mashina taqqa to'xtadi-yu, Manzura seskanib oynadan tashqariga boqdi. Atrofda zulmat hukmron edi. Qaysidir qishloq yo'lida to'xtashibdi. Ikki yon qayrag'ochlardangina iborat. Nega to'xtadi? Tinchlikmikan?..
Husan bir muddat rulga boshini tirab turdi-da, qo'qqisdan eshikni ochib pastga tushdi.
«Buzildi shekilli mashinasi, — ko'nglidan o'tkazdi Manzura. — Qurib ketsin, endi nima bo'ladi? Piyoda ketamanmi uygacha? Hali ancha bor-ku!..»
Xayollarini yig'ishtirib ulgurmay, Husan orqa o'rindiq eshigini ochdi va Manzuraning yoniga o'tirib oldi.
Qizning bo'lari bo'layozdi. Bir necha soniya ichida miyasiga turli-tuman bo'lmag'ur xayollar o'rlab ulgurdi. Lekin qo'rqish, baqirishdan