kiyimlarini egniga ildi-da, ehtiyot shart yana bir bor buyumlar joylangan xaltani ko'zdan kechirib oldi. Keyin esa qo'l telefonini olib soatiga qaradi. Sakkiz yarimdan oshibdi.
Beixtiyor Murodning raqamini terdi. U ham uzoq kutdirmadi.
Darrov go'shakni oldi.
— Ha, Manzura, nima gap? — so'radi u uyqusiraganroq tovushda. — Tinchlikmi?
— Aka, meni qishloqdagilar haydab solisharmish, — dedi Manzura o'pkasi to'lib. — Nima qilishni bilmay qoldim. Halizamon qishloq kattalari chiqisharmish. Ammam meni himoya qilmasmish. Haydashsa, quriysan, ammo biror yerga joylashganingdan keyin adrisingni berasan, bermasang, melisaga aytib kuningni ko'rsattiraman deyapti.
— Shunaqami? Chiqishdimi kattalar o'zi?
— Yo'q, hademay chiqib qolishsa kerak.
— Sen hadeb xavotirga tushaverma! Chiqishsin, gapirishsin. Haydab solishsa, menga qo'ng'iroq qil! Ammangdan qo'rqma! Uni yo'lga solvolamiz. Mulla mingan eshakday yuvoshtirib qo'yamiz. Sen qo'rqma, siqilma! Hozirgi zamonda vallomatiyam odamni o'zuyidan haydab sola olmaydi. U zamonlar o'tib ketgan. Asosiysi-chi, o'sha oqsoqoligayam, kattasigayam tilingni berma! Haqqingni talab qil! Ie, nima haqqi bor ularning? Qo'rqma, singil, hammasi yaxshi bo'ladi!.. Vey, singil, yaxshisi, meni kut! O'zim bormasam bo'lmaydiganga o'xshayapti gapingdan. Ketib qolma, kut meni!..
— Rahmat sizga, Murod aka, — dedi yig'lashdan arang tiyilib Manzura. — Ko'nglimni ko'tardingiz. Kechasiminan shu yashshamagurlarni deb umuman ko'z yummadim.
— Bo'pti, siqilma, hozir yetib boraman!..

* * *
Bozorgul ammasi qatiq olish uchun qo'shninikiga kirib ketgan ekan. Hovliga qaytdi-yu, Manzuraning yasanib olganini ko'rib, gezardi. Labini beo'xshov burgancha indamay yonidan o'tib ketdi va zumda qatig'ini tandirxonaga tashlab ortga qaytdi.
— Nimani kutyapsan? — baland ovozda so'radi u Manzuraga yaqin kelib. — Ketavermaysanmi boshing oqqan tarafga? Ammo qaytib bu uyda qorangni ko'rmay!
— Amma, bu nima deganingiz? — bo'sh kelmadi Manzura ham. — Bu mening uyim bo'lsa, ota-onamdan qolgan uyim-ku! Nega ega chiqaverasiz?
— Otang rahmatli, ha, o'sha Pirimqul mening ukam bo'ladi, bildingmi?!. U uyni menga vasiyat qip ketgan! Bor, yallachiligingni qilib pul top! Adris-padrisingni tashlab ketishniyam unutma!
— Ketmasam-chi? — Manzura beixtiyor qaysarligi tutdi-yu, sira tap tortmay ammasiga yaqinlashdi. — Unda nima qilasiz? Urasizmi? Kuchingiz yetadimi o'zi?
— Ie, voy baloga yo'liqqur-ey, — Bozorgul azbaroyi tutoqib ketganidan bir qadam oldinga tashladi. — Hali bu hunaringam bormi? Kechqurun bir siqim harom pullaringni bergan kishi bo'lib menga qo'l ham ko'tarmoqchimisan? Ana endi o'zingdan ko'r, ko'rnamak, yetim! Ana endi kuningni ko'rsataman!..
Bozorgul zarda aralash boshidagi durrasini yechib yerga otdi-da, oqargan, pataklashgan sochlarini yulib bor ovozda baqira boshladi.
— Voy-do-od, qutqaringla-ar, yaxshilar! Kim bo-or? O'ldirib qo'yadi meni bu megaji-in! Yordam beringla-ar!..
Manzura ammasining bu taxlit «hunar» larini ilgari ham ko'p ko'rgan. Lekin har gal qo'shnilar chiqib Manzurani qoralayverishardi. Kaltak yegan, haqoratlarga ko'milgan u bo'lardi-yu, tanbehlarni ham o'zi eshitardi. Ammasi esa ko'ringanning rahmini keltirib, uv tortgancha yig'lashdan, arz-dod qilishdan nariga o'tmasdi.
Manzura ammaning hayqiriqlarini eshitgandayoq tosh qotib qolgandi. Faqat atrofga alanglar, qo'shnilar chiqishini, boshiga ne kunlar tushishini alaq-jalaq fahmlardi.
Kutilganidek, darvozaning kichik eshigi ochildi-yu, hovliga birinchi bo'lib Xursand oqsoqol, ketidan yana uch chog'li qariya kirdi. Ularning ortidan qo'shni juvonlar o'zlarini ichkariga urishdi.
Manzura hanuz tosh qotgancha turar, tizzalari bilinar-bilinmas titrardi.
— Ana, anavi yetimcha yetti ko'cha meni itarvordi chuqurga! — oqsoqol o'ziga yaqinlashishi bilan Bozorgul sira tap tortmay, oyoqlarini ko'z-ko'z qila ketdi. — Mana, buva, yaralarni ko'ryapsizmi? Ko'kartirvordi oyoqlarimni!
Xursand oqsoqol yonidagilarga ma'noli qarab qo'ydi-da, asta Manzuraga yaqin keldi.Uning nafratga qorishiq o'tkir nigohlarini ilg'ab olish qiyin emasdi. Bunga qo'shni juvonlarning Manzuraga qarata yog'dira boshlagan qarg'ishlari qo'shimcha bo'lib battar qovog'i uyildi.
— Biz seni juda odobli, og'ir-bosiq, o'zini tutvolgan qiz deb o'ylardik, — dedi u Manzuraga tahdidli ohangda. — Qip-qizil yallachi ekaningni sira bilmas ekanmiz-da-a? Qay go'rda orttira qolding bu hunarni?..
— Voy, yashshamagur-ey, — qo'shimcha qildi qo'shni ayollardan biri. — Bunaqalar uyatni bilarmidi?!. Buzuqlik qip kelgani yetmay, shunday beozor Bozorgul opani do'pposlagan bo'lsa, xudo uradi o'ziniyam hali!
— Sen tilingga erk beraverma, Xosiyat, — deya juvonni koyib berdi oqsoqol. — Borlaring uy-uyingga!.. Xo'sh, qizim, javob berasanmi?
— Bu hunarmas, bobo, — dedi Manzura hiyol boshini egib. — Bu san'at! Men o'z san'atimdan voz kechmoqchi emasman!
— Bizning qishloqda yallachi deganidan jirkanishlarini bilarmiding?
— Men jirkanadigan hech ish qilganimcha yo'q. Ammamga kelsak, bor pulimni kechasiyoq tortib olgan. Endi uyga, mana shu ota-onamdan qolgan uyga ega chiqmasligim uchun «jalochi»ligini solyapti. Qichqiryapti!
— Shunaqa degin? — oqsoqolning qovog'i battar uyildi. — Mana shu ammang seni go'dakligingdan opichlab katta qilgan, shuni bilasanmi?!.
— Qanaqa katta qilganini hammangiz bilasiz. Uzzukun ko'chalarda, ostonada o'tirib qon yig'laganlarimniyam, birovlarning uyida axlatini tashib, it yalog'igacha yuvganlarimniyam juda yaxshi bilasizlar.
— Menga qara, — dedi oqsoqol toqati toq bo'la boshlaganini ochiq namoyish etishdan tiyila olmay. — Baribir sen nohaqsan. Uradimi, so'kadimi, boshingdan mag'zava quyadimi, xo'p, siz haqsiz deb bosh egishing kerak. Ota-enang rahmatlidan keyin shu Bozorgul senga ham ota, ham enalik qilgan. Qayoqdagi gaplarni gapirib bizning boshimizni qotirma! Undan ko'ra, qulog'ingga quyib ol, agar bugundan boshlab yana yallachilikka boradigan bo'lsang, hozir aytib qo'yaqol! Bizning ortiqcha vaqtimiz yo'q sendaqalar bilan pachakilashib o'tirishga.
— Boraman, — dedi Manzura bor nafratini ko'z qarashlari orqali ifoda etib. — To'yga aytishsa, albatta boraman. Siz aytgan zamonlar o'tib ketgan! Qani, meni o'z uyimdan haydab ko'rsin-chi, birov!.. Melisaga, prokurorlarga yig'lab boraman! Nima bo'lsam bo'laman! Manavi xotinni amma deyishgayam or qilaman! Chiqib ketsin uyimdan! Chiqib ketsin!..
— Astag'firillo, — deya oh tortib yubordi oqsoqol. — Bu qiz g'irt shaytonning enasi ekan-ku! Boqib katta qilgan odamni haydayapti-ya! Astag'firillo!..
Oqsoqol ham, yonidagilar ham garchi Manzurani ko'rishga ko'z topa olishmayotgan bo'lsa-da, baribir tinchini o'ylay boshlashgandi. Militsiya, prokuror degan so'zlar oraga qo'shilgach, orqadagi qariyalar ikki qadamdan ortga tislanib ham olishdi. Manzura bu harakatlarni juda yaxshi ilg'ab turardi.
— Endi uyimni bo'shatib qo'ylaring! — Manzura shu tobda shartaki, yuzsiz qiyofaga kirishga majburligini aniq sezib turardi. Chunki bu odamlar bilan boshqachasiga gaplashib, ularga haqiqatni uqtirib bo'lmaydi.Nega