296, 297, 298, 299, 300... Bo`ldi Kinyaz 300 ta bo`ldi! -dedi. Qorachadan kelgan, taqir bosh. Yuz qiyofasi ayyorona, bir vaqtni o`zida aqilli kishini eslatuvchi Qayum.
(Qayum yoshi 50 dan oshgan, bir necha bor suzlanib uzoq muddatga qamalgan. Jinoyatchilar orasida obro`si balant. Bir necha bor qasosli qotilliklarni amalga oshirgani uchun, Qilich deb laqab olgan. )
Hozirgina yerga yotib anjumani mashig`ini 300 marta bajarga Zoyir hansiragancha Qayumga tikilib qoldi.
(Zoyir yoshi 30 da, qallig`ini o`ldirib cho`ktirib yuborganlikda ayiblanib qamalgan. Qallig`ini jasadi topilmagan, shunga qaramay sudda ayibni o`z bo`yniga olgan. Ammo boshqa hech nima demagan. Qallig`i o`lgan kuni bir ko`zidan ayrilgan. Qamoqxonaga kelgandan buyon, irodasi bo`y sunmasligi uchun Qilichning nazariga tushgan. Unga Kinyaz laqabini ham Qayum, yani Qilich bergan.)

Zoyir biroz nafasini roslagandan keyin, tepaga qarab yotti va pres mashini qila boshladi. Qayumning ishorasi bilan yonidagi yigitlardan biri Zoyirni tizzasidan pastga bosib sanay boshladi.
- 8, 9, 10... 299, 300... bo`ldi aka 300 ta bo`ldi.
Zoyir o`rnidan turar ekan, yordam bergani uchun yigitni yelkasiga qoqib qo`ydi. O`zi esa, Qayum o`tirgan kiravatga borib o`tirdi.
- Kinyaz mana bugun ohirgi kuning, ertaga chiqasan.
- Ha, Qayum aka bu kunni 8 yil kuttim.
- Hali ham kech emas o`ylab ko`r Kinyaz. Bu yerga kelganingda 22 yoshli yigitcha eding, man haqiqiy erkak bo`lding. Lekin qasos olish to`g`ri yo`l emas! Umring menikiday qamoqxonalar o`tib ketadi. Man uchun-ku bu yer, shahardan tashqaridagi kurort. Ammo san yosh umringni g`azon qilma Kinyaz..!
- Qayum aka do`stim bo`lsayz mani niyatimdan qaytarmang! Zoyir barmog`larini qarsillatib mushtini tugdi. So`ng o`rndidan turib, biton devorni mushtlay boshladi. Bu ishni juda uzoq takrorladi...

Devorda qon izi qola boshlaganda Qayum uni to`xtatdi.
- Bo`ldi Kinyaz oldimga kel!
Zoyir mushtlarni kafti bilan artgach, Qayumni yoniga kelib o`tirdi.
- Kinyaz man shu vaqtgacha sani bu yo`ldan qaytarishga urundim. Lekin san ahtdingda sobit turding, endi sanga yordam beraman. Manabu manzilga borasan, og`zi to`la tilla tish. Darrov tanib olasan, ko`p tirjayadi. Ismi Hafiz, san unga Kalla deb murajat qil. Man Kinyazman, Qilich yubordi desang bo`ldi...

- Zoyir B...ov A...vich san yaxshi hulqing uchun, muddatidan avval ozotlikka chiqyabsan. Endi, davlatimizga foyda keltirib halol yo`lni tutgin. Bu yerga qaytib kelmagin!
Eshik oldidagi qorovul chin dildan Zoyirni qo`lini siqib qo`ydi.
- Ho`p, bo`ladi...

8 yil jazoni o`tash mobaynida. Devorni mushlayverganidan qo`llari chandiq bo`lib ketgan. Shu yillar davomida o`zini yaxshi ko`rsatib, bir vaqtning o`zida tinmay mushaklariga zo`r bergan. Qamoqdan chiqgan mahbus odatda ozib, to`zib yoki kasalvant bo`lib chiqsa. Zoyir pres, yotib tortilish mashiqlari bilan muntazam shug`ullanib kelgani uchun sog`lom jismonan baquvat bo`lib ketgan edi...

Qamoqxonaning temir darvozalaridan endigan chiqgan edi. Qarshisida 50 yoshdan oshgan, g`amdan bo`lsa kerak sochlari oqarib ketgan ayol paydo bo`ldi...

Zoyir ayibdorona ayolga qarab turardi.
- Assalom... -deb ulgurmasidan yuziga tarsaki tushdi.
- Maraz iflos haliham tirikmisan! -ayol tinmay urar, borgan sayin jazavasi tutardi. Ayol ho`ngrab yig`lab yubordi, asta qaddi bukulib Zoyirnig oyog`lari ostiga o`tirdi. Zoyir engashib ayolni turgazmoqchi edi. Ammo ayol o`rnidan turmadi. Zoyirning oyog`laridan quchoqlab oldi.
- Iltimos bolamni jasadini qayerga ko`mgansan. O`tinib so`rayman, bir marta bo`lsa ham uni qabrini ko`ray, haqqiga duo qilay! -ayol o`tinib so`rardi.
Zoyir asta ayolni bag`riga bosti.
- Albatta topib beraman, albatta!
- Iltimos aytaqol, qizim Ozodani qabri qayerda. San qabrini bilasan, qizim cho`kib ketmagan! Bir oy qidirib topa olishmadi. Uning qabrini faqat san bilasan!
- Bilaman, faqat keyinroq aytaman. Oldin qiladigan ishlarimni bajarib olay! -Zoyir o`rnida turdi. Ayolni yalinib yolvorishlariga qaraman, yo`lida davom etdi...

Kun qorayganda uyiga yetib keldi. Hammayoq o`zgarib ketgan, lekin uylar o`sha-o`sha. Asta darvoza hatlab ichkariga kirdi. Ichkarida o`z ishlariga o`ralashib yurgan ayolni ko`rib o`pkasi to`lib ketdi. Ammo yig`lashga g`ururi yo`l bo`rmay, ko`zidagi bir tomchi yoshni ham artib oldi.
- Oyi...
- Zoyir bolam! -ayol sevinch ko`z yoshlarini yashira olmadi. Qo`llarini keng yoygancha o`g`liga quchog`ini ochdi. Zoyir onasini qattiq quchoqlagancha ko`ksiga boshini qo`ydi. Onasining mehirli quchog`ida butun olamni unutganday. Asta bosh ko`tardi, hovlida bir qo`lida xassaga tayangancha dadasi turardi. Qovog`i solinganidan tushundi kelgani dadasiga yoqmadi.
- Assalom a`laykum dada!
- Nega kelding oq padar?
- Dadasi bu nima deganiz? Ahir yolg`iz o`g`lim-ku! -onasi yig`lab o`g`liga qalqon bo`ldi.
- Mani o`g`lim o`lgan. Ayt uyimdan yo`qolsin!
- Yo`q... Bolam hech qayoqqa ketmaydi! -hech qachon eriga gap qaytarmagan ayol bolasi uchun eriga qarshi chiqdi.
Aslida ota harqanday vaziyatda ham o`g`lini yaxshi ko`radi. Uni duoi joni qiladi. Lekin g`urur, buni oshkor qilishga yo`l bermaydi. O`g`lini himoya qilayotgan rafiqasini bu so`zlari ayni muddo bo`ldi. Aslida o`g`lini bag`riga bosgisi kelayotgan bo`lsada, yuzini burdi indamay xonasiga kirib ketdi.
- Qo`yaver o`zi dadang ohirgi paytlarda ozroq jizzaki bo`lib qolganlar!
- Sizlarni ko`p malomatlarga qo`ydim, mani kechring oyi!
- Eee o`g`li... -ayol hursinib o`g`lini yuzlarini siladi.
- Oyijon juda charchaganman biroz dam olsam mandan hafa bo`lmasizmi?
- Voy o`g`lim nega hafa bo`lay. Ana xonang shundog`ligicha turibdi kiraqol! -dedi.

Xonasi qanday bo`lsa o`shanday, lekin ko`ziga juda g`alati ko`rindi. Bunga sabab oradan 8 yil o`tgani bo`lsa kerak. Asta xonaning xar bir burchagiga ko`z yugurtirdi. So`ngra tortdmani ochdi, eski daftarlar, kitoblar. Kitoblarni varaqladi, shunda ko`zi estalik uchun olingan eski suratga tushdi. O`zi va qallig`i Ozodaning unashtirilishlaridan avval olingan surat. Suratga tikilib qaradi, Ozoda beyg`ubor jilmayib turibdi. Asta barmog`lari bilan surat yuzini siypaladi. So`ng o`zining suratiga boqdi. Huddi yoshboladay, suratga biroz termulgach, qarshisidagi toshoynaga qaradi. Suratdagi qiyofa olam, olam orzulari bor yigitcha. Ko`zguga aks etib turgan qiyofa esa, uning maqsadi faqat qasos!
Oynaga qarab turar ekan, asta pratez ko`ziga barmog`ini botirdi. Ko`z chanog`i ichida qattiq og`riq paydo bo`ldi. Bu og`riq unga o`sha kunni yodiga tushirdi. Ko`zi oqib tushgan. Qo`lida esa, kiyimsiz, tanasi momataloq bo`lib ketgan Ozoda. Qiz deyarli nafas olayotgani sezilmas, ko`kraklarida pichoq zarbidan qolgan izlar. Avratidan qon oqib turibdi...

Bu voqea jonlangani sayin, xona ko`ziga tor bo`lib ko`rinib ketardi. Yana devorga bir-ikki musht urdi. Ammo bu devorlar, qamoqxonaning biton devori emas. Shungami mush urgan joyidagi suyoq po`kkillab qoldi. Asta jaxlini nazorat qilishga urundi. Kiravatiga cho`zilib yotgancha suratga termuldi.
- Ozoda meni kechir... Agar