otasi va onasi hozir bo'lishdi.
Ularning qovoqlari uyilgan, otasi nuqul xo'rsinar, onasi uv tortib yig'lardi.
— Sizlar qaerdan kep qoldingiz? — so'radi Manzura ularga hissiz boqib. — Pishirib qo'yganmidi mening oldimda? Ketinglar! Sizlarni ko'rishga ko'zim yo'q! Yo'qoling!
— Sen shunchalik ham o'zboshimchamisan? — onasi unga yaqinroq kelib alamli shivirladi. — Otang ham eshitdi hammasini! Ko'zlari bilan ko'rdi. Yuragi dardga to'lib-toshdi. Sen esa parvoyi falaksan. Bir marta bo'lsin bizni yodga olay demaysan. Mana, notavon bo'p qolding. Endi ko'ngling joyiga tushdimi? Na duo qilding bizni, na nasihatlarimizni tinglading. Mana, endi xor-u zor bo'lay deb turibsan. Yo'q, shundayam biz seni tashlab qo'ymayapmiz. Xudodan senga shafqat so'rayapmiz. Duolarimiz ijobat bo'ladimi-yo'qmi, o'ziga ayon…
Bu gaplardan so'ng Manzuraning ko'ngli buzildi. Tanasi bo'shashib, yelkalari o'ziga itoat etmagan ko'yi silkinib-silkinib ketdi. Ikki ko'zi jiqqa yoshga to'ldi. Ko'z yoshlarini yengiga artgandi, yosh o'rniga xuddi simobni eslatib yuboradigan oqimtir suyuqlik zohir bo'ldi. Suyuqlik juda yopishqoq edi. Yengidan tortib yuzlarigacha yopishib azob bera boshladi.
— Meni qutqaringlar, ona, — qichqirdi Manzura suyuqlikdan yeta boshlagan og'riqlarga dosh bera olmay. — Meni olib ketinglar uzoqlarga! Qiynalib ketdim! Judayam qiynalib ketdim!
— Yo'q, — endi otasi oraga tushdi. — Seni olib ketmaymiz! Xudoga shirk keltirgansan! Hech qachon kechirib bo'lmaydigan gunohlarga yo'l qo'ygansan! Sen tufayli biz ham azobda qoldik! Boqiy dunyoning jannatidan quvilib, mana shu zulmat hukmiga bo'ysunishga majbur etildik. Lekin biz senga zulmatni ham ravo ko'rmaymiz. Sen bizni ranjitding. Sharmanda qilding. Shu dunyoga kelib sal jonimiz tinchirmikan, orom olarmikanmiz devdik. Shuniyam ko'p ko'rding bizlarga. Endi yo'qol! Orqa-ketingga qaramay ket! Toki biz seni ko'rib qaytadan o'tda kuymaylik! Daf bo'l!..

* * *

Otasining so'nggi so'zi yangradi-yu, zulmat ham, olov ham qaergadirg'oyib bo'ldi.
Manzura ko'zini ochdi.
Oldiniga hech narsaga tushunmay, ko'z qiri bilan u yon, bu yonga qaradi. Shundagina kasalxona palatasida ekaniga amin bo'ldi.
O'rnidan turmoqchi bo'lib qimirlashga tutindi. Uddalay olmadi. Tanasida shu qadar kuchli og'riq tuydiki, beixtiyor baqirib yubordi.
Shu ondayoq tepasida oq xalatli ayol va erkak hozir bo'lishdi.
— Singlim, tinchlaning, — oq xalatli erkak Manzuraning yoniga omonatgina cho'kib peshonasiga kaftini bosdi. — Isitmangiz tushibdi. Bu yaxshilikka. Asosiysi, hushingizga kepsiz, shuning o'ziyam katta yutuq.
— Men… Qimirlay olmayapman, — shivirladi Manzura. — Hammayog'im og'rib ketyapti. Nima bo'ldi menga?
— Siz hozir uxlashingiz kerak, — dedi vrach uning savoliga javob berish o'rniga. — Yaxshilab dam olsangiz, hammasini tushuntirishadi. Ko'zingizni yuming endi! Hozir hamshira sizga og'riq qoldiradigan ukol qip qo'yadi.
— Meni hech kim so'rab kelmadimi? — dedi Manzura. — Kimlar opkeldi o'zi bu yerga?
— Ha, sizni Murodjon degan san'atkor yigit sheriklari bilan birga opkeldi. Yonida Botirjon degan yigit ham boridi. O'sha yigit ko'tarib kirdi sizni ichkariga.
— Men… Hushimda emasmidim?
— Ha, siz yengil komaga tushib qolgandingiz. Lekin qo'rqishga, xavotirga o'rin yo'q. Hammasi ortda qoldi. Bas, charchadingiz. Uxlang! Dam oling!
— Yo'q, men Botirni ko'rishim kerak, — dedi qaysarlanib Manzura. — Uni ko'rmasam bo'lmaydi.
Vrach uf tortib oldi-da, yonidagi hamshiraning qulog'iga nimalardir deb shivirladi. Hamshira darhol tashqariga yo'l oldi. Ketidan vrachning o'zi ham chiqib ketdi. Oradan hech qancha o'tmay, palataga hamshira hamrohligida Botir kirib keldi.
Uning ko'zlari qizarib ketgan, ikki qabog'i shishgan edi. Lablari bilinar-bilinmas titrardi.
Manzura uni ko'riboq yana o'rnidan turishga chog'landi. Afsuski, tura olmadi.
Sal o'tib ukol ta'sir qila boshladimi, ko'zlari yumila borib, oxiri uxlab qoldi.

Sezmagan ekan, Manzura qimirlagan payt oyoqlari yo'qqa o'xshayotganini payqab qoldi. Joni og'rib ketayotganiga qaramay, tishni tishga bosgan ko'yi ustidagi ko'rpani ko'tardi. Ne ko'z bilan ko'rsinki, ikkala oyog'ining ham tizzasidan past qismi kesib olinibdi.
Narkoz ta'siri hali to'liq ketmagandi. Og'riqlarga qo'shimcha ko'ngil aynishi ham azob bera boshladi. Biroq Manzurani bu emas, oyoqlarining yo'qligini ko'rish dahshatga solgandi.
— Yo'-o'q, — baqirib yubordi Manzura. — Oyoqlari-im! Qani oyoqlari-im, qani-i???
Vrach bu kabi vaziyatlarga ko'p bor ro'baro' bo'lgan. Bemorlar kesib olingan tana qismini narkozdan uyg'ongach, darrov payqashmasligini bilardi. Shuning uchun Manzuraning jazavaga tushishi uni ham, hamshirani ham xavotirga solmadi. Aksincha ular baravariga Manzuraning yelkasidan mahkam bosib ovuta boshlashdi.
— Qizim, o'zingni bos, jon qizim! — deya nuqul Manzuraning peshonasini silardi vrach. — Senga asabiylashish mumkin emas. Qo'y, tinchlan!..
Charchoq yengdimi, yo holsizlik sababmi, Manzura darrov tinchlandi. Boshi aylana boshlaganini his etib, ko'zlarini chirt yumiboldi. Ora-sirada yuragi hapriqqanidanmi, silkinib-silkinib tushdi.
Vrach darhol hamshirani imladi. U zudlik bilan Manzuraga tinchlantiruvchi ukol qildi.
Ukol kuchli edi. Oradan bir daqiqa vaqt o'tmay, Manzura siltanishni ham bas qildi. Rangi yanada oqarinqirab, uyquga ketdi.
Botirning esa ko'zlaridan duv-duv yosh oqar, karavot temirini mushtlab-mushtlab qo'yardi. Ikki ko'zi Manzurada edi. Qarab turardi-da, beixtiyor tishlari g'ijirlab ketardi. Lablari, vujudi titroqda edi.

* * *

Oradan yana bir kun o'tdi. Botir uyiga ketmadi. Manzuraning tepasida qoldi. O'tiraverdi. Tuz totish ham ko'ngliga sig'madi. Manzura yotgan karavot yoniga kursi qo'yib, o'sha kursida o'tirib tong ottirdi. Ko'zlari yumila boshlaganda, badanini chimdiy-chimdiy g'aflatni nari haydadi…
Nihoyat Manzura asta ko'zini ochdi.
Botir buni ko'rib turardi. Qo'rqitib yubormaslik uchun ohista o'rnidan qo'zg'aldi-da, Manzuraga yaqin bordi.
— Men… Qaydaman? — arang tilga kirib so'radi Manzura. — Ayting, qaerdaman? Nega oyoqlarim yo'q? Qani mening oyoqlarim?..
Botir bu savollarga nima deb javob qilishni bilmay garangsidi. Haqiqatni aytsa, Manzura tag'in yomon bo'lib qoladigandek, ortga tislana-tislana yo'lakka chiqdi va do'xtir chaqirdi. Hash-pash deguncha kechagi vrach hamshirani ergashtirgancha kirib keldi.
— O', mening erka qizim uyg'ondimi? — Manzurani erkalatib so'z qotdi vrach. — Xo'sh, yaxshi uxladingmi, chirog'im?
Manzura bilinar-bilinmas boshini qimirlatib javob qilgan bo'ldi.
— Juda yaxshi. Yana bir hafta yotsang, ko'rmaganday bo'p ketasan. Meni aytdi dersan, otday bo'p ketasan!
— Nega aldaysiz, do'xtir? — dedi Manzura nariroqda turgan Botirga ko'z qirini tashlab. — Oyoqlarimni kesib olibsiz-ku! Qanaqasiga oyoqsiz otday bo'p ketaman?
— Nima qilaylik? Shunday yo'l tutishga to'g'ri keldi. Ammo senga tan berdim. Juda irodali qiz ekansan. Ko'z tegmasin!
— Amaki, — dedi yig'lamsirab Manzura. — Endi hech qachon yura olmaymanmi? Shu ko'yi yotib umrim o'tadimi?
— Nega yurmas ekansan? — mayin jilmayib