Botirning singlisi Zulxumor o'zidan uch yosh kichik. Juda mehribon va xushmuomala qiz.
Manzura kirib kelgandanoq, boshiga ne ishlar tushganini eshitgani uchunmi, o'tidan kirib kulidan chiqa boshladi. Oldiga dasturxon yozdi, yangi qaymoq olib kelib dasturxonga qo'ydi. Manzura bu mulozamatlar sababchisi Botir ekanini juda yaxshi ilg'ab turardi. Qishloq qizlari shunaqa bo'lishadi. Akasi kimgadir ko'ngil qo'yganidan xabar topsa, tamom, shu qizni bo'lg'usi kennoyisi sifatida qabul qila boshlashadi. Bu qizga alohida mehr ko'rsatishadi, qosh-qabog'iga termulishadi. Xushomadga to'n kiydirib tashlashadi.
— Opajon, qaymoqdan tatib ko'ring, — dedi Zulxumor Manzuraga mehr bilan boqib. — Kechqurun separatordan chiqargandim. Tashvish chekmang, opa, joningiz omon qolibdi-ku!..
Ular yarim soatcha gaplashib o'tirishdi. Botirning onasi xijolatga qo'ymaslik uchun atayin kirmadi shekilli, hovlida tovushi quloqqa chalinmadi.
Manzuraning shu mahalda ovqat yeydigan siyohi yo'q edi. Yuzi, bo'ynidagi yengil jarohatlar jizillab og'riq bera boshlagach, Zulxumordan malham so'rab oldi va o'sha jarohatlarga surib chiqdi. Hiyla yengil tortgandek bo'ldi.
U ko'zlariniyumdi deguncha alanga olib yonayotgan uyi tasavvurida gavdalanar, tushida ko'rganlari xayol-u vujudini kemirib borardi. Shunday ahvolda ham o'z xayollariga o'rin topa oldi. Botirning tepasida girgitton bo'lgani, sal qursa Manzuraga qo'shilib yig'lagudek chamasi borligini yodga oldi. Uni yodga oldi-yu, o'zidan nafratlanib ketdi. To'ydagi shirakayf erkaklarga qochirimli kulgilar, harakatlar hadya etgandagi holatini ko'z oldiga keltirdi.
«Botir, nega o'zingni baxtsizlikka qarab boshlayapsan? — o'ylardi u karavotda yotgancha deraza orqali tungi osmonga boqib. — Mening kimligimni bilib turibsan-ku axir! Nima uchun o'zingni qiynayverasan? Qishloqda olaman desang jon deb turgan qancha qiz bor. Ular men kabi ko'cha ko'rib qo'ygan emas. Begona erkakka suzilishmaydi. Pul uchun tanasini garovga qo'yishmaydi. Aqlingni yig', men senga sirayam munosib emasman…»
Shunday derdi-yu, Botirning qiyofasi xayolida gavdalandi deguncha yurak-yuragi ezila boshlardi. Qalbining allaqaerida miltillagan uchqun ko'zga tashlanib, alanga olish ilinjida porillab-porillab qo'yardi. Har porillaganda, Manzuraning ko'ksi entikib-entikib ketardi. Lekin Manzura bu holatni muhabbatga yo'yishni xohlamasdi. Qo'rqardi. Go'yo muhabbatga yo'ysa-da, Botirga izn bersa, bir begunoh yigitni abadul abad baxtsiz qilib qo'yadiganga o'xshardi.
«Yo'q, Botir, men sening muhabbatingni qabul qila olmayman, — o'ylashda davom etdi Manzura. — Sen judayam beg'ubor yigitsan. Ko'rkamsan, bo'yi-basting ham hech qaysi Alpomishdan kam emas. Shunday yigitni men kabi yallachi o'ziga mahram etib saylay olmaydi. Xudoning g'azabi keladi. Chunki mendaylar shayton malaylariga o'xshashadi. Shaytongina ularni yo'lga boshlaydi, pul degan mahluqni yuz karra yorqinroq jilolantirib ko'zlarimizni kuydiradi. Biz bo'lsak, uning qo'lidagi o'sha jirkanch pullar sari talpinaveramiz. Ammo iblis hadeganda bu pullarni qo'limizga tutqaza qolmaydi. Shart qo'yadi. Bu shartlar esa nomusga, hayoga, uyat-u odamiylik, muslimalikka butkul yot harakatlardan iborat. Biz yallachilar azbaroyi nafsimiz qo'zg'alganidan barchasiga rozi bo'lamiz. Nimaiki shart bo'lsa, bajonidil ado etamiz…
Ko'rdingmi, Botir? Men o'shandaylar toifasidan bo'laman. Meni desang baloga qolasan. Umringning oxirigacha azobda, qiynoqda o'tasan. Hech bir yupanch, iltijo senga yordam bera olmaydi, xotirjam torttirmaydi. El-yurt oldida yuzing shuvut bo'ladi. O'rtoqlaring qarshisida qadding egiladi. Shuning uchun voz kech mendan. Bugungi yaxshiligingni hech qachon unutmayman. Qanday unutay? O'zim ham seni ko'rdim deguncha xuddi do'zax o'tida kuya boshlayman. Yuraklarim ezilib ketadi. Dod deb yig'lagim, dunyoni boshimga ko'tarib hayqirgim keladi. Menga sendek yigitga munosib bo'lib tug'ilmaganim juda-juda alam qiladi. Nima qilay? Orzularimdan, niyatlarimdan voz kecha olmayman. Onamning, otamning ruhiga so'z berganman. Ularning ruhini o'rtaga qo'yib qasam ichganman. Albatta mashhur raqqosa bo'lishni ko'nglimga tukkanman… Kechir… Kechir…»

* * *

Mana, nihoyat tong hamotdi. Zulxumor juda erta turgan ekan. Botirning onasi Xolnisa opa Manzura bilan ko'risharkan, bir muddat uni qo'yib yubormadi. Unsiz, yelkalari bilinar-bilinmas silkinib yig'ladi. Xayolidan nelar o'tdi, xudoning o'zi bildi. So'ngra darrov o'zini qo'lga olib Manzurani so'riga boshladi. Zulxumor tok ostidagi so'riga chiroyli qilib dasturxon tuzabdi.
— Yo'q, xola, — dedi Manzura qovoq uyib. — Uyimga bormasam bo'lmaydi. Ishoning, hozir tomog'imdan ovqat o'tmaydi. Ota-onam rahmatlilardan qolgan uy qay ahvolda ekanini o'z ko'zim bilan ko'rmasam bo'lmaydi.
— Bilasanmi, — dedi Xolnisa opa Manzurani qo'yib yuborgisi kelmay. — Botir azonda ko'chaga chiqib aniqlabdi kim uyingga o't qo'yganini.
— Nima? K-kimdir o't qo'yibdimi?
— Ie, qiziqchimisan? O'zidan o'zi yonib ketmaydi-ku hayhotday hovli. Buni ammang Bozorgul qipti. Hamma eshitib bo'lganmish. Mahalla Bozorgulni melisaga topshirvorish kerak deyapti… Yo'q, qizim, yolg'iz o'zingni qo'yvorolmayman. Ana, Botir birga boradi. O'sha yerda ko'z-quloq bo'lib turadi. Bozorgul judayam iymonsiz xotin ekan. Tag'in o'zingniyam bir balo qilib qo'ymasin!..
Manzura qarshilik bildirmadi. Chunki Xolnisa opa haq edi. Kech tushguncha yolg'iz o'zi… Hali xudo biladi. Uyi o'tirib bo'ladigan taxlitmi yo vayron bo'lib ulgurganmi… Borsa ko'radi buni ham…
Botir u bilan birga yo'lga tushdi. To darvozaga yetguncha miq etmadi. Faqat qur-qur yer ostidan Manzuraning yuzlariga qarab oldi. Shunday sukut qo'ynida ular Manzuraning uyiga yetib kelishdi.
Ha, hovlining teng yarmi yonib ketibdi. Olov tekkan joy borki, hamon o'zidan parmi, tutunmi tarqatardi. Taralayotgan is yoqimsiz, badbo'y edi.
— Bu yerda o'tirib bo'lmaydi, — oradagi jimlikni buzib so'z qotdi Botir. — Odam zaharlanib o'lishi hech gapmas. Yur, yaxshisi biznikiga! Ko'chada o'tirmaysan-ku harqalay!
— Melisalar kep qolishi mumkin, — dedi Manzura uyining ahvolini ko'rgandan beri yig'lashdan arang tiyilib. — Kelsa, men yo'q bo'lsam, unda nima bo'ladi? Ko'chada o'tiraveraman! Siz boravering uyingizga! Rahmat! Meni o'limdan qutqarib qoldingiz. Siz bo'lmasangiz, uyqumda o'lib ketardim. Bu yaxshiligingizni hech qachon unutmayman! Xudoyim rozi bo'lsin sizdan!
Botir indamadi. Manzuraga bir qarab oldi-da, o'ychan qiyofada ko'kka boqdi.
Shu asnoda barmoqlarini asabiy qisirlata boshladi. Boshini qashib oldi. Ilkis siltandi-da, hov nariga asabiy borib keldi…
U nimanidir aytmoqchi bo'lardi, aftidan tiliga ko'chira olmasdi.
— Manzura, — nihoyat yaqin kelib bosh eggan holda so'z qotdi. — Nima desang degin-u, lekin juda toshbag'ir ekansan.
— Men-a? — Manzura kutilmagan gapni eshitgan zahoti ko'zlari chaqchayib Botirga boqdi. — N-nega? Nima yomonlik qildim sizga?
— Maktabda o'qib yurgan paytlarimiz esingdami? Necha marta senga sevishimni aytganman. Sen sira ro'yxushlik bildirmagansan. Nuqul meni kamsitavergansan. Manzura, o'sha sevgim