sevgim haliyam bag'rimni o'rtaydi. Sen ko'z oldimga keldingmi, tamom, halovatim yo'qoladi. Ishon, seni hech kimga tenglashtira olmayman. Hech kimga o'xshataolmayman. Nega haliyam tushunmaysan? Nahotki, yuragingda menga nisbatan zarracha iliqlik bo'lmasa? Shunchalik yomonmanmi men?
Manzura ortiq toqat qilib tura olmasdi. Tunda o'ylaganlarini, tongda miyasiga kelgan gaplarni endi oshkor etish fursati yetganini tushundi. Shunday qilsa, Botir tinchlanadigandek, tushunadigandek, hafsalasi pir bo'lib undan soviydigandek tuyildi.
— Botir, meni boshingizga urasizmi? — dedi Manzura yig'lamsirab. — Men xudo qarg'agan yallachiman. To'ylarda ne qiliqlar qilib tashlashimni bilmaysiz-da! Pulni deb ne qadamlarni bosmaydi yallachilar. Ularning qalbida o'sha mahal sevgidan asar ham bo'lmaydi. Yallachilar faqat nafs bandalaridek yo'l tutishadi. Nafslaridan bo'lak hech narsani o'ylamaydilar. Pul turganda muhabbatni, tuyg'uni oyoqosti qip tashlaydilar. O'shalarning biriman menam. Nahotki, menga uylanib baxtli bo'laman deb o'ylasangiz? Yo'q, baxtsiz bo'lasiz. Bir umr pushmon qilib o'tasiz. Qo'ying, bu gaplarni yig'ishtiraylik. Do'st bo'lib qolaylik. Siz azobda qolsangiz, o'zimni hech qachon kechira olmayman. Keting, iltimos, keta qoling! Meni qiynamang! Dardimga dard qo'shavermang, yolvoraman!..
Manzura shunday dedi-yu, yig'lab yubordi. Yig'i to'la ko'zlarini Botir ko'rib qiynalmasligi uchun ters o'girilib oldi…
Botir esa birpas turgan yerida aylana-aylana nimadir deyishga taraddudlandi. Ammo hech narsa demadi.
Og'ir xo'rsinib oldi-da, tuyqusdan ko'chaga chopdi.

Botir bilan bo'lib o'tgan shu qisqa suhbat Manzurani ado qilayozgandi. Ancha mahalgacha o'ziga kela olmay azobda qoldi. Bir tarafdan kechagina bus-butun turgan uyining vayronaga aylanganiga kuysa, ikkinchi tarafdan Botirni o'ylab qiynalardi. Shu tobda uzoq-uzoqlarga, kishi ko'rmas yoqlarga, giyoh o'smas sahrolarga bosh olib ketgisi kelardi. Shunday qilsa, xo'rliklar ham, muhabbat azoblari ham ta'qib etmasligiga ishonardi. Lekin qalbining bir chetini yoritib turgan umid uchquni yo'l bermasdi. Qachondir niyatlari haqiqatga aylanishiga ishonardi. Shuning uchun shaytoniy o'ylarni miyasidan haydab solardi…

* * *

Nihoyat Murod aytgan kun ham yetib keldi. Ular birga-birga to'y mavsumini olish uchun Surxon vohasiga jo'naydigan bo'lishdi. Ammo bu safarga har qachongidek uch kishigina chiqishmas ekan. Murod bilan birga yana bitta mashina to'la otarchi keldi. Doyra, nog'ora, klarnet, «udarnik» chaladiganlar o'sha ikkinchi mashinadan joy olishibdi.
Manzura darrov tushundi. Demak, Surxon tomonlarda hammasi jonli bo'ladi. Sintezatordagi fonogramma dasturlariga o'rin qolmaydi. Ilgari to'ylarda doyra, nog'oralar, hatto, klarnet ovozi ham sintezatordan chiqarib qo'yilardi.
— Manzura, sen uyingdan sira xavotirlanma, — dedi Murod yo'lga chiqishgach. — Ko'plashib ta'mirdan chiqaramiz. Anavi go'rso'xta ammang esa hali qonun oldida albatta javob beradi. Bildingmi, o'shaning ishiykan?!.
— Bilaman, — ma'yus tortib javob qildi Manzura. — O'sha iflos qilgan hamma ishni. Alam qilyapti-da unga!..
— Xavotirlanma, hali shunday kunlar keladiki, ammang tizzasiga shapatilabqoladi. Sening mashhur raqqosa bo'lganingni, televizorlarda chiqishingni ko'rsa, dardini birovga ayta olmay ichidan zil ketadi. Sen hozir faqat shularni o'yla. Ortiqcha tashvishga o'rin berma. Foydasi yo'q!..

* * *

Surxonning tog'li hududiga kirib borishgach, havo birdan o'zgargani sezila boshladi. Nafas olish osonlashgandek bo'ldi. Manzuraning yuragini chirmab turgan bir tutam dard nariga chekindi. Ancha yengil tortdi.
Mashinalar oldinma-ketin to'yxonaga kirib keldi. Manzuraga begona yurtdagi har bir holat, manzara qiziq tuyulardi.
Bu yerning odamlari vodiyliklarga ummuman o'xshamas ekan. Har gapning birida «san'atkorlar» deya yoshu-qari zir yugurar, mehmonlarni o'tqazishga joy topolmasdi.
Mashshoqlar to asbob uskunalarini sozlab, usilitellarni obdon tekshirib olgunlaricha, Manzura shu yerlik qizlar hamrohligida atrofni tomosha qildi. Hov naridagi ko'm-ko'k maysalarga burkangan adir, turnaqator bo'lib o'tlash bilan ovora otlar zavqiga zavq qo'shaverdi.
Faqat Botir xayoliga keldi deguncha qaytadan ma'yus torta boshlar, bu o'ylarni qanday haydab solishni bilmay halak bo'lardi.
«Sho'rlik Botir, — derdi xayolan qandaydir noma'lum o't changalida qola boshlagan kezlarda. — Meni qutqaraman deb olov ichiga kiribdi. Hayotimni saqlab qoldi. Yigit bo'lsa, muhabbat bo'lsa, shunchalik-da! Bundanam ortiq bo'larmidi. Qaniydi ilgarigi paytim bo'lsa, uning muhabbatini sira rad etmasdim. Hozir ham ichimda jon deb turibman-u, biroq oramizdagi to'siq nari o'tishga qo'ymaydi. U sarobdan bo'lak narsa emas. To'siq shunchalar mustahkam ekanki, sattang-a davlatlar chegaralar ham uning qarshisida ojiz qolarkan. Xuddi o'sha pes to'siq meni ochilishga, qalbimdagi tuyg'ularni oshkor etishga qo'ymayapti. To'g'ri qilyapti. Botirday beozor, ko'rkam yigit bunday xo'rlikka loyiq emas. Undaylar o'ziga munosib, hayoli-iboli, to'g'ri yo'ldan yuradigan, pul deb begona erkakning tizzasiga o'tirib olavermaydigan qizlar bilangina baxtli bo'lishadi… Ha, men endi sob bo'ldim. Rasvoi olam bo'ldim. O'zi kechirsin…»

Hash-pash deguncha vaqt shomga yaqinlashib, to'yxona bezovta qalqib qoldi.
Kelin kelishi yaqin ekanmi, to'y egalari zir yugurib hozirlik ko'rishni yanada kuchaytirib yuborishdi.
Shubhasiz, bunday lahzalarda otarchilar ham qarab turmaydi. To'ychilik odatiga ko'ra hofiz mumtoz ashulalarni boshlab turadi. Bu ish to'yxona ahlini zeriktirib qo'ymaslik, to'y to'ydek bo'lishini ta'minlash uchun qilinadi. Raqqosa esa shoshmaydi. Stollar atrofi mehmonlarga to'lishini, kayf-safo avj pallaga kirishini kutadi. Juda bo'lmaganda, basharti birov qo'qqisdan buyurtma berib qolsa, bir-ikki aylanib raqs tushib berishi mumkin. Buyurtma bo'lmasa, tek o'tiradi. Kutadi. To jo'raboshi, otarchilar ta'biri bilan aytganda, «prodyuser» ishora qilmaguncha kutaveradi…

* * *

Nihoyat kutilgan lahzalar yaqinlashib, kelin ham keldi. Hammayoqning to's-to'poloni chiqdi. Kelin-kuyov tarafdagilarning qichqiriqlari dunyoni tutgandek bo'ldi.
Murodning ishorasi bilan Xursandbek hofiz ham «To'ylarmuborak»ni boshladi. Manzura esa bu taxlit shovqin-suronga hiyla moslasha boshlaganidanmi, pinagini buzmas, hamma-hammani bir boshdan kuzatishdan to'xtamasdi.
Kelin-kuyov joylarini egallab, dastlabki tabriklar aytilgach, Xursandbek o'sha ashulani, har yangraganda, Manzuraning bag'rini o'yib olay deguvchi «Munojot»ni boshladi.
Xursandbek bu ashulani o'ziga xos usulda aytardiki, odamni sel qilardi.
Manzura ashula ta'sirida xayolan yana olis-olislarga parvoz qila boshladi.
Umrining entikish, ezilishga majbur etuvchi eng og'ir lahzalari ko'z oldiga keldi.
Keyin bu og'ir yukni yelkasidan shartta olib tashladi-da, xayolot dengiziga sho'ng'idi.
Darhol onasi rahmatli hozir-u nozir bo'ldi. Katta sahnada buralib-buralib xirom aylayotgan qiziga uzo-oqdan turib mahliyo bo'ldi. Hadeganda entikib-entikib ketaverdi. Har entikkanda qo'llarini baland