Prezervativ — bu lateksdan
tayyorlangan uzunchoq qopcha
bo‘lib, jinsiy aloqa vaqtida erkaklar undan
foydalanadilar. Prezervativ qanday ta’sir
ko‘rsatadi? Prezervativ jinsiy aloqa vaqtida
spermaning qinga tushishiga to‘sqinlik qiladi. Shu
bilan birga prezervativlar jinsiy yo‘l orqali
yuqadigan kasalliklar, shu jumladan OITSning
tarqalishiga yo‘l qo‘ymaydi. Prezervativdan kanday
foydalaniladi? Har jinsiy aloqada yangi prezervativ
ishlatish kerak. Prezervativ erkak jinsiy olatining
ereksiya holatida qo‘llaniladi. Buning uchun
prezervativ olatning boshchasiga kiygizilib,
prezervativning zihi olat asosiga qarab burab
tushiriladi. Buni jinsiy aloqa qilmasdan turib
bajarish kerak. Sperma to‘kilib ketmasligi uchun
jinsiy aloqadan so‘ng prezervativning zihini ushlab
chiqarish kerak. Usimlik yoki sun’iy moylardan
qo‘shimcha surtish uchun foydalanmang.
Prezervativlarni quruq va salqin joyda saqlang.
Agar prezervativ o‘ralgan qog‘oz yirtilgan bo‘lsa,
prezervativ qurib qolgan yoki yopishqoq bo‘lsa,
undan foydalanmaganingiz ma’qul. Tarkibida
spermitsidi, ya’ni spermatazoidlarni (erkak urug‘
hujayralarini) parchalovchi moddasi bo‘lgan
prezervativlar yana ham samaralidir. Uchrashi
mumkin bo‘lgan muammolar: Eskirgan yoki ishdan
chiqqan prezervativlar jinsiy aloqa vaqtida yirtilib
ketishi mumkin. Ba’zi juftlarda hissiyot susayishi
mumkin. Muhim ma’lumot: Butun dunyoda 40
milliondan ziyod juftlar prezervativdan
foydalanadilar. AQShda 15—44 yoshgacha bo‘lgan
ayollarning 10% homiladorlikdan saqdanish uchun
ushbu usuldan foydalanishadi. Bu usuldan to‘g‘ri
foydalanilganda homiladorlikning ro‘y berish xavfi
5% dan kam miqdorni tashkil qiladi.
Prezervativlardan foydalanilganda OITS virusining
tarqalish xavfi 70%ga kamayadi. Shu bilan birga
bu usul jinsiy yo‘l orqali yuqadigan kasalliklarning
tarqalishiga yo‘l qo‘ymaydi. Prezervativlar
o‘smirlar va yoshlar uchun qulay usul hisoblanadi.
DMPA — infeksiya yordamida yuboriladigan
kontratseptiv modda. Inyeksion DMPA moddasi
(depo- medroksiprogesteron atsetat yoki Depo-
Provera) sun’iy gormondan tarkib toptan bo‘lib,
tabiiy gormon — progesteron xususiyatlariga
egadir. Har uch oyda bir marta yuborilgan
inyeksiya homiladorlikdan saqdanishni ta’minlaydi.
DMPA qanday ta’sir ko‘rsatadi? Inyeksion modda
tarkibidagi gormon tuxum xujayrasining yetilishiga
to‘sqinlik qiladi. DMPAdan qanday foydalaniladi?
Inyeksiyani shifokor yoki hamshira bajaradi. Bu
dori quyidagi vaqtda qilinadi: hayz boshlanishining
birinchi 7 kunida, abortdan keyin darhol, ko‘krak
suti bilan emizmasa, ko‘krak suti bilan emizish
davrida tug‘ruqdan so‘ng 6 haftadan keyin.
Afzalliklari: Yuqori samarador usul. Usulning
qo‘llanilishi jinsiy aloqa bilan bog‘liq emas. Hayz
davrida ketadigan qon miqsorini kamaytiradi
(kamqonlik bilan xastalangan ayollar uchun qulay).
Tug‘ruq va abortdan keyingi davrda qo‘llansa
bo‘ladi. Emizishga salbiy ta’siri yo‘q. Endometriy
raki, kichik chanoq a’zolarining yallig‘lanishi va
bachadondan tashqari tashqari homiladorlik xavfini
kamaytiradi. Uchrashi mumkin bo‘lgan salbiy
ta’siri: Inyeksiya qilingan boshlang‘ich davrda
hayz oralig‘ida qindan qon surkalishi kuzatiladi.
Hayz kelmay qolishi mumkin. Bu holat amenoreya
deb ataladi, lekin bepushtlikka olib kelmaydi va
organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. Tana
vaznining oshishi kuzatilishi mumkin. Inyeksiyani
yuborish to‘xtatilganidan keyin homilador bo‘lish
xususiyati yana 6—9 oyga to‘xtashi mumkin.
Quyidagi ayollarga DMPAni qo‘llab bulmaydi:
Homiladorman, deb gumonsiraganlarga. Avval va
ayni vaqtda sut bezlarining xavfli o‘sma
kasalliklari (rak) aniklangan bo‘lsa. Qindan sababi
aniklanmagan qon ketishi kuzatilsa. Virusli gepatit
va jigar o‘simtalari bo‘lsa. Qandli diabetning og‘ir
formalari. Keyingi tibbiy nazorat: Har uch oyda
shifokor huzuriga qatnab, navbatdagi inyeksiyani
qildirish kerak. Quyidagi hollarda shifokorga
murojaat qiling: Ko‘rish va gapirish qobiliyatining
susayishi bilan kechuvchi bosh og‘rig‘i paydo
bo‘lsa. Qindan odatdagidan ko‘p qon ketsa.
Qorinda qattiq og‘riqlar paydo bo‘lsa. Inyeksiya
qilingan joyda shish, og‘riq bo‘lsa va bu
yallig‘lanish tarqalib ketsa. Muhim ma’lumot:
DMPA yuqori samarali usul hisoblanadi. Bu usulni
qo‘llaganda homilador bo‘lish xavfi faqat 1%
hollarda kuzatiladi.