TELBA...


Sobir erta tongda uyg`ondi, chaylasidan chiqib. Tog`ning eng musaffo havosidan o`pkasini to`ldirib-to`ldirib ichiga yutdi. Balant-past yerlarga ekilgan, pista daraxtlariga qaradi. Kecha tunda yog`gan yomg`ir, butun borlig`ni g`uborlardan poklaganday.
- Bularni qara farishtam! Biz ekkan daraxtlar, bu yil yanada ko`p hosil beradi. Hali yig`ib olsak judayam boyib ketamiz. O`g`limizga, O`g`limgaaa...! -chuqur uuuh tordi...
Ko`zlarini qattiq yumib, yuzini ufuqqa qaratdi. Ko`chkida halok bo`lgan rafiqasi Barchin, hali bir yoshgaham to`lmagan o`g`lini siymosini tasavurida jonlantirdi. Hayolida ular xaliham tirikday.
- Farishtam san xali ham o`sha-o`shasan.
Go`yo o`g`li, rafiqasi unga omad tilab jilmayib qaraganday, o`zining ham yuzida tabassum paydo bo`ldi.
- Farishtam san o`g`limiz bilan shu yerda turgin. Man pastga tushib bulog`dan suv olib chiqay... Ho`p-ho`p ehtiyot bo`laman. -dedida eski suv idishni olib so`qmoq yo`ldan pastga tusha boshladi...

Sobir bundan, 6 yil avval, shu bobosidan qolgan tog`dagi yerlarga, rafiqasi bilan kelgan edi. Bobosi ekkan pista daraxtlarin parvarishlab, chala joylarga o`zi ham ekan. Bir-ikkita xujra, bir-ikkita chayla qurib, bu yerlarda yashab yurishgan edi. Rafiqasi bazi-bazida pastga tushib qishlog`ga borib kelardi. O`sha kuni, Sobir rafiqasi va o`g`lini tog`da qoldirib o`zi pastga tushib ketgandi. Ammo to`satdan kelgan yomg`ir, tog`ga qaytib chiqishiga imkon bermadi. Tog`da qolgan rafiqasi va o`g`lidan qattiq xavotir olsada so`qmoqdan ko`tarila olmadi. Buni ustiga yomg`ir tongacha tinmadi. Yomg`ir tinganda esa, o`sha mudhish falokat ro`y bergan. Ularni ko`chkida qolgan jasadlarini ko`rganda esa, jinni bo`layozgan edi...

Ko`p o`tmay hammasiga ko`nikdiyu, ammo rafiqasi bilan gaplashadigan bo`lib qoldi. Tog`da yolg`iz bo`lgani uchun balat ovozda gaplashaverardi. Bor-bora bu odatga aylanib qoldi...

Telba... Odamlar uni shunday deb ataydigan bo`ldilar. Agar o`shanda bu falokat bo`lishini bilganda edi. Hech qachon rafiqasi va o`g`lini yolg`iz qoldirmagan bo`lardi. Mana yana so`qmoqdan pastga, bulog` bo`yiga tushib borar ekan. Hayotini batamom o`zgartirib yuboradigan insonni uchratishi, yetti uhlab tushiga kirmagan bo`lsa kerak...

Tuni bilan, buloq oldida qolgan. Usti boshi jiqqa ho`li. Isitmasi balantligidan yurishga ham holi qolmagan. Allaqachon o`limiga rozi bo`lib ulgurgan Ziyoda, tog`dan tushib kelayotgan. Soqol moylovi salkam bir qarich o`sib ketgan kishini ko`rib qo`rqib ketdi. Sobirni bu aftini ko`rgan kishi terorchi bo`lsa kerak deb o`ylashi aniq. Ehtimol Ziyoda ham shunday o`ylagan bo`lsa ne ajab. Shuni uchun o`zini daraxt panasiga olgandur. Lekin o`zining yorqin libosi bilan, berkinib olishni uddasidan chiqa olmadi...

Sobir hayratdan qotib qolgan edi. Qarshisida ustiga, ko`kragiga allambalolar yozilgan, qizil futbolka kiyib olgan. Buyog`iga tizzadan bir qarich baland mini yupka. Balant poshnali tufli, ilon terisiday, rang-barg kalkotka, kiyob olgan qiz qo`rquvdan yoki tog`ning salqin havosidanmi dag`-dag` qaltirar edi. Asta qizga yaqinlashdi. Qiz yanada qo`rquvga tushdimi, orqaga uch-to`rt qadam yurdiuy, nogoh oyog`i qayrilib o`tirib qoldi. Shoshgancha balant poshnali tuflisini oyog`idan yechib Sobirga o`qtaldi.
- Yaaaqinlashmang!
- San kimsan, bu yerlarda nima qilib yuribsan? -Sobir qizga yordam berish maqsadida yanada yaqinlashdi.
- Yo`qooool, o`ldiraman! -qiz yig`lab yubordi. Qo`lidagi tufli bilan urmoqqa shaylandi. Sobir qizni qo`rqitib yuborganini sezib orqaga qaytdi. Asta bulog`ga engashib, idishiga suv to`ldirar ekan, qizga etibor bermaslikka urunardi. Qizga qaramay savol berdi:
- Kimsan bu yerlarda nima qilib yuribsan?
- Adaaashib qoldim! -dedi qiz, sovuqdan qaltirab.
- Ahvoling yaxshimi, tundagi yomg`irda qolganga o`xshaysan?
- Haaa, yommmg`irrrda uviib ketdiiim... Amaaaki o`ziz kimmmsiz? -dedi qiz. Qiz amaki degani, qulog`iga g`alati eshitilib bey ehtiyor kulgusi keldi.
- Oddiy bog`bonman, yuqorida bog`im bor!
- Amaaaki yaxshiii odammmga o`xshaysiz, uyimmmga qanday ketsam booo`ladi? -dedi.
Sobir idishini to`ldirib bo`lgach, asta o`rnidan turdi.
- Anovi yerda, so`qmoq yo`l bor, pastga tushib ketaverasan katta adir keladi. Kun chiqarga qarasang daraxtlar ko`rinadi. O`sha yerda qishlog` bor. Qishlog`ga yetib olsang, uyog`iga yo`lni ko`rsatib yuborishadi!
- Uzog`mmmmi?
- Piyoda ikki soatli yo`la... Ammo san bu bigiz poshna tufliginda, bilmadim qachon yetib olasan!
- Aaaa... Boshqa yo`li... -qiz yana Sobirga qo`rqa-pisa qarab qo`ydi.
Sobirni negadur, bu qizga rahmi keldi. Asta egnidagi eskirib ketgan ko`ylagini yechdi va qiz tarafga yurdi. Qiz ham bu kishi yordam bermoqchi ekanini tushunib. Undan o`zini olib qochmadi. Sabir qizga yaqinlashar ekan, qizni yuziga ajablanib, hamda hayratlanib qarardi. Bu qizni qayeridur, rahmatli rafiqasi Barchinni yodiga solardi.
Sekingina qo`lidagi ko`ylakni qizni yelkasiga tashladi. Yana botinib, qizni yuziga qarashga urunardi. Qiz ham kiprik qoqmay Sobirga termulib turardi. Biroz sovuqdan dir-dirab turgan qizni chehrasiga termulib qoldi...
Eee voh, agar labini chetidagi xoli bo`lmaganda... Quyub qo`yganday Barchinga o`xshar ekan. Ammo... Sobir qizni usti boshiga yana bir qarab oldi. Mani Barchinginam bundayin beyhayo emasdi, u meni yuzimga tik boqmasdi. Bu kim o`z? Kiprik qoqmay termulib turibdi...

Asta qizni uvib ketgan sochlari tagiga qo`lini tiqib, kaftini orqasini qizni peshonasiga qo`ydi.
- Isitmang bor... Olov bo`lib yonyabsan!
- Boshim, aylanib ketyabdi amaki? -shivirladi qiz.
- Agar ho`p desang, tepaga chiqamiz! U yerda chaylam bor, isitmang tushganidan keyin. O`zim qishlog`ga olib borib qo`yaman!
- Mayli amaki! -dedida qo`lidagi balantposhna tuflisini oyog`iga kiya boshladi.
- Tog`ga ham, shunday oyoq kiyimda chiqadimi. Yiqilsang to`g`ri... Mana mani oyog`imdagini kiyib olaqo! -Sobir tezda oyog`idagi etigini yechib qizga uzatdi. Qiz biroz irg`andi, ammo kiyib oldi, garchi oyog`iga katta bo`lsa ham.
- Yura olasanmi, yo?
- O`zim chiqa olaman!
- Unda ortimdan yur, ehtiyot bo`l juda sirpanchiq! -dedi.
Sobir oldinda, yalang oyoq. Bir qo`lida, suv idish asta tepaga ko`tarilib borardi. Ortidan qiz ham borardi ammo, charchab qoldimi ikki-uch bor chayqalib ketdi.
- Qo`limdan ushla, bo`lmasa yeqilishing mumkun! -Sobir bir qo`lini qizga uzatdi. Qiz ham bunday yordamga juda muhtoj bo`lgani uchun, Sobirni qo`lidan mahkam ushlab oldi...

Nihoyat tepga chiqishdi. Sobir qizni, hujralardan biriga olib kirdi.
- Mana shu yerda, dam olvolishing mumkun. Man hozir, sochuq, toza kiyim olib beraman. O`zim suv isitaman agar istasang yuvinib olishing mumkun! -dedi.
Qiz bu taklifga rozi ekanligini bildirib bosh chayqab qo`ydi...

Sobir nargi hujradan rahmatli rafiqasining ko`ylak-lozimi, kovishi, rumolini olib chiqdi. O`zi esa tezda qumg`onda suv isitib bir chelak iliq suv tayorladi. O`zi asta xujraga kirdi. Qiz o`zi boshini yostiqqa qo`yib yotardi.
- Suv isitib qo`ydim... Manabu toza kiyimlar! kiyimlar!
Qiz kiyimlarga